HBsAg

HBsAg jest to antygen wirusowy wykrywany w surowicy krwi w przypadku zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu B, popularnie nazywane „żółtaczką wszczepienną”. Antygen ten jest wykrywany w postaci ostrego zapalenia, w przypadku nosicielstwa wirusa, a także w postaci przewlekłego zapalenia. Jego oznaczanie jest powszechnie wykorzystywane w diagnostyce WZW typu B wraz z badaniem antygenu HBeAg oraz oznaczeniem przeciwciał anty-HBc, anty-HBs i anty-HBe w klasach IgM i IgG. Na podstawie uzyskanych wyników określa się, czy i z jaką postacią zakażenia mamy do czynienia. Obecnie zalecane jest profilaktyczne badanie obecności antygenu HBsAg u wszystkich ciężarnych około 37. tygodnia ciąży. W przypadku uzyskania pozytywnego wyniku i potwierdzenia zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B u matki, noworodek po porodzie, oprócz standardowej pierwszej dawki szczepionki przeciw WZW B, otrzyma dodatkowo swoistą immunoglobulinę (HBIG), która zawiera wysokie stężenia przeciwciał anty-HBs i anty-HBc. Zabezpieczy to dodatkowo noworodka przed zakażeniem, do którego z dużym prawdopodobieństwem mogło dojść w trakcie porodu w wyniku kontaktu z wydzieliną dróg rodnych matki, które dla noworodka może być bardzo niebezpieczne.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B

Do zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B dochodzi drogą pozajelitową w wyniku kontaktu ze skażoną krwią, a także drogą płciową i okołoporodowo. Czas od zakażenia do wystąpienia objawów wynosi średnio około 2-3 miesięcy, a objawy są dość niespecyficzne w postaci bólów brzucha, męczliwości, nudności i wymiotów, bólów mięśni i stawów. Ostre WZW typu B może przebiegać w postaci bezżółtaczkowej, żółtaczkowej lub cholestatycznej. W niepowikłanym ostrym zapaleniu powrót do pełnego zdrowia zwykle następuje w okresie krótszym niż 6 miesięcy. W niewielkim procencie przypadków zdarza się, że WZW typu B przebiega w postaci nadostrej lub piorunującej, przebiegającej z ostrą niewydolnością wątroby prowadzącą do zgonu chorego.

Zdarza się także, że postać ostra przechodzi w postać przewlekłą, która może prowadzić do marskości wątroby. Dochodzi do tego szczególnie często (w około 90%) w przypadku zakażenia noworodków i niemowląt, które następuje najczęściej w trakcie porodu od zakażonej matki, zwłaszcza, jeśli znajduje się ona w fazie wysokiej zakaźności. Ponadto, u ciężarnych z ostrym wirusowym zapaleniem wątroby typu B obserwuje się wzrost odsetka porodów przedwczesnych. Ze względu na tak poważne konsekwencje zakażeń WZW B dla noworodków prowadzenie badań przesiewowych w postaci oznaczania HBsAg u ciężarnych ma duże znaczenie, ze względu na możliwość zastosowania odpowiedniej immunoprofilaktyki u noworodka i ochronienie go przed zakażeniem.

Diagnostyka i profilaktyka zakażeń WZW typu B

Diagnostyka zakażeń WZW typu B opiera się przede wszystkim na badaniach serologicznych i polega na oznaczaniu w surowicy krwi antygenów wirusowych HBsAg, HBeAg oraz przeciwciał anty-HBc, anty-HBs i anty-HBe w klasach IgM i IgG oraz wykrywaniu we krwi materiału genetycznego wirusa DNA HBV. Jako pierwszy w przebiegu zakażenia pojawia się antygen HBsAg, zaraz później można wykryć obecność HBeAg oraz DNA HBV. Obecność tych dwóch ostatnich markerów świadczy o dużej zakaźności. Zarówno antygen HBs, jak i HBe po pewnym czasie zanikają, a ich utrzymywanie się powyżej 6 miesięcy świadczy o przejściu zakażenia w proces przewlekły. Natomiast spośród przeciwciał jako pierwsze w przebiegu zakażenia pojawiają się przeciwciała anty-HBc w klasie IgM, które po pewnym czasie zanikają, natomiast na ich miejsce pojawiają się przeciwciała anty-HBc w klasie IgG i one utrzymują się w surowicy krwi przez lata.

Po zniknięciuantygenu HBe pojawiają się przeciwciała anty-HBe, które również zanikają po pewnym czasie. Przeciwciała anty-HBs pojawiają się dopiero po 4-6 miesiącach od zakażenia, ale podobnie jak anty-HBc IgG utrzymują się w surowicy krwi przez lata. Różne kombinacje tych markerów świadczą o różnych stadiach choroby. Ważne jest to, że jeśli we krwi wykrywamy antygen HBs to mamy do czynienia z ostrym WZW B, przewlekłym WZW B lub przewlekłym nosicielstwem. Wykrycie go u kobiety ciężarnej jest wskazaniem do zastosowania u noworodka po porodzie, oprócz standardowej pierwszej dawki szczepionki przeciw WZW, B także swoistej immunoglobuliny (HBIG) zawierającej wysokie stężenia przeciwciał anty-HBs i anty-HBc, co będzie stanowiło dodatkową ochronę noworodka przed zakażeniem i zachorowaniem na wirusowe zapalenie wątroby. Warto także wspomnieć o znaczeniu wykrywania przeciwciał anty-HBs w surowicy krwi. Ich obecność świadczy o przebytym WZW B albo o przebytym szczepieniu przeciw WZW B. Odpowiednio wysokie ich miana oznaczają, że dana osoba jest odporna na zachorowanie.